Sumatra

Sumatra, tegenwoordig Sumatera, een van de Grote Sunda-eilanden in de Republiek Indonesië. Sumatra, het eiland dat in het uiterste westen van de archipel ligt, is na Nieuw-Guinea en Borneo, het grootste eiland van Indonesië met een oppervlak van 481.780 km². Qua grootte het tweede eiland van de Soenda-eilanden. Sumatra is bijna 11 keer groter dan Nederland. De langste afstand van west naar oost is 1.790 km. en het breedste punt is ca. 435 km. Er wonen naar schatting ongeveer 50 miljoen mensen (2014). Een bevolkingsdichtheid van circa 105 inwoners per km².

In het westen ligt de Indische Oceaan, ten noordoosten Straat Malakka, die het eiland van Maleisië scheidt en ten zuidoosten Straat Soenda, met ten oosten Java.Aan de westkant van het eiland ligt het prachtige Barisangebergte met de actieve vulkaan Gunung Kerinci, 3.805 m. Door de vulkanische activiteit is de bodem zeer vruchtbaar en bedekt met weelderige regenwouden en een exotische flora en fauna. Aan de oostkant van het eiland komen meer de laaglanden en moerassen voor. In het noorden ligt het schitterende Tobameer. Sumatra wordt zeer geregeld getroffen door aardbevingen, vrij recent die van 2004, 2005 en 2007. De tsunami van 26 december 2004 heeft aan meer dan 170.000 mensen het leven gekost in Atjeh.
Sumatra is rijk aan natuurlijke grondstoffen. De Nederlanders exploiteerden er al vroeg steenkool- en tinmijnen, maar aardolie is momenteel een zeer grote inkomstenbron. Met landbouwproducten zoals rubber, tabak, thee, palmolie, cacao en koffie zorgden deze producten voor meer dan de helft van de exportopbrengsten van Nederlands-Indië. Op het moderne Sumatra is veel van het tropisch regenwoud gekapt in economisch belang voor de palmolie. Deze houtkap vormt in combinatie met corruptie en de illegale houtkap een serieus milieuprobleem. Zelfs reservaten staan onder druk.

Sumatra is bestuurlijk administratief ingedeeld in tien provincies:

• Aceh met de hoofdstad Banda Aceh (220.433 inwoners)
• Noord-Sumatra (Sumatra Utara) met de hoofdstad Medan (2,1 miljoen inwoners)
• West-Sumatra (Sumatra Barat) met hoofdstad Padang (ruim 1 miljoen inwoners)
• Zuid-Sumatra (Sumatra Selatan) met hoofdstad Palembang (1,7 miljoen inwoners)
• Jambi met hoofdstad Jambi (531.857 inwoners)
• Lampung met de hoofdstad Bandar Lampung (923.970 inwoners)
• Bengkulu met de hoofdstad Bengkulu (328.827 inwoners)
• Riau met de hoofdstad Pekanbaru, en de eilanden (1.093.416 inwoners)
• Banka-Billiton - hoofdstad: Pangkal Pinang (327.167 inwoners)
• de Riau-archipel met de hoofdstad Tanjung Pinang (bijna 200.000 inwoners)

Na maandenlang omzwalken over de Indische Oceaan bereikten de schepen van de gebroeders De Houtman op 5 juni 1596 het eiland Enggano ten westen van Sumatra. Hierna voeren zij richting Straat Soenda en zetten als eersten voet aan wal op de noordkust van Sumatra. Deze ‘Eerste Scheepvaart’ in 1595 uit Nederland vertrokken, werd op touw gezet om te ontdekken waar de Portugezen hun specerijen vandaan haalden. De eerste en tweede scheepvaart waren de voorlopers van de eerste multinational ter wereld, de machtige VOC, die weldra geheel Zuidoost-Azië zou beheersen. Ten tijde van de VOC bekleedt Sumatra geen grote plaats op koloniaal-politiek gebied. Van een Sumatra-staatkunde is eigenlijk geen sprake. Er kan alleen gesproken worden over betrekkingen tussen de VOC en verschillende staten en stammen op het grote eiland. Waarbij de contacten in Atjeh het belangrijkst waren. De eerste oorlog met Atjeh van 1651-1659 was een oorlog ontstaan door moeilijkheden over het tinmonopolie. De VOC wilde de handel monopoliseren waartegen Atjeh zich verzette. In 1663 vestigde de Hollanders hun hoofdkwartier in Padang, een haven aan de westkust van Sumatra.

In het begin van de negentiende eeuw gaven de Engelsen hun aanspraken op Sumatra op in ruil voor Malakka en onderwierpen de Nederlanders het eiland geleidelijk aan hun gezag. Dit ging niet zonder slag of stoot, want de beruchte Atjeh-oorlog (1873 tot 1914), een koloniale oorlog om het sultanaat Atjeh te onderwerpen aan het Nederlandse bestuur, heeft meer dan 100.000 inlanders het leven gekost en een half miljoen gewonden. Aan Nederlandse kant stierven ruim 2.000 militairen en 10.000 mensen tengevolge van ziekten.

De Sumatraanse voorvechter van de vrijheidsbeweging Mohammad Hatta sprak met Soekarno op 17 augustus 1945 de proclamatie uit.

Bronnen
-           Sumatra, Indonesië Reisbibliotheek, (1996) p.17-63.
-           Joh. F. Snelleman, Encyclopaedie van Nederlandsch-Indië, deel 4 (1896-1905), p.199-217.
-           https://nl.wikipedia.org/wiki/Sumatra (6-12-2017)       

Vernoemingen in Indische buurten (aantal keren)
Sumatra (1), Sumatrakade (2), Sumatralaan (8), Sumatraplantsoen (1), Sumatraplein (4),  Sumatrastraat (27), Sumatraweg (2). Totaal 45.