Tasman, Abel Janszoon

Abel Janszoon Tasman (Lutjegast, 1603 - Batavia, 10 oktober 1659) was een Nederlands ontdekkingsreiziger in dienst van de Vereenigde Oost-Indische Compagnie (VOC). In 1633 vertrok Tasman in dienst van de VOC vanuit Amsterdam naar Batavia. In 1637 was hij weer terug. In 1639 was hij tweede man van de expeditie van Matthijs Quast, waarbij de zeeën ten oosten van Japan werden onderzocht. Tasman had voor tien jaar getekend, zodat hij zijn vrouw kon meenemen. In 1640 bezocht hij als schipper Nederlands Formosa. Hij had geschenken aan boord voor de shogun in Edo, die had verordonneerd dat de handelspost van Hirado naar Dejima moest worden verplaatst. Hij is het bekendst door zijn reizen tussen 1642 en 1644, opgezet door Antonie van Diemen. Tijdens deze reis ontdekte hij Tasmanië, Nieuw-Zeeland en Tongatapu. 

Alleen op het laatste eiland werd de bemanning vriendelijk onthaald. Tasman had als opdracht het land te onderzoeken dat toen bekendstond als Nieuw-Holland (het tegenwoordige Australië), waarvan de westkust al door Nederlanders was ontdekt, om vast te stellen of het land deel uitmaakte van het vermeende Terra Australis, een zuidelijk continent, dat zou moeten bestaan om de aarde in evenwicht te houden. De VOC hoopte dat door deze reis dit onbekende continent voor de handel geopend en vervolgens geëxploiteerd zou kunnen worden. Zijn eerste expeditie, 14 augustus 1642 tot 15 juni 1643, was in opdracht van Antonie van Diemen, Cornelis van der Lijn, Joan Maetsuycker, Justus Schouten, Salomon Sweers, Cornelis Witsen en Pieter Boreel. Tasman vertrok als commandant van Batavia met twee kleine schepen, de Heemskerck en de Zeehaen eerst naar Mauritius om goederen en post af te leveren. Daar kwamen de schepen op 5 september aan. Op 24 november ontdekte hij na 9.000 km varen Tasmanië en noemde het Anthonie van Diemensland, naar de gouverneur generaal van de VOC. Op 13 december ontdekte hij Stateneiland, binnen een jaar al Nova Zeelandia geheten. Na een lange expeditie langs de eilanden van Nieuw Zeeland, Tonga-eilanden, het eiland Amsterdam (nu Tongapatu), de Fiji-eilanden en Salomonseilanden, kwam hij terecht in de Bismarck-archipel, op de zuidkust van Nieuw-Guinea. De scheepsraad besloot op 24 mei van Halmahera rechtstreeks terug te varen naar Batavia, vanwege de heersende wind en stroom. Via Boeton (nu Buton) kwamen de schepen op 15 juni aan in Batavia. Tijdens zijn tweede reis, in 1644, volgde hij de zuidkust van Nieuw-Guinea. Hij wendde de steven al voordat hij de Straat Torres tussen Nieuw-Guinea en Australië had kunnen ontdekken, en zette zijn reis westwaarts voort langs de noordkust van Australië, die hij volledig in kaart bracht. Vanuit het oogpunt van de VOC waren Tasmans ontdekkingen een mislukking; zijn verkenningen waren te oppervlakkig. Hij was te weinig aan land gegaan en had geen geschikt handelsgebied gevonden, noch verbeterde zeeroutes naar bekende gebieden.

Bronnen
-           Wikipedia, abeltasman.org, geschiedenis.nl: De zoektocht naar het Onbekende Zuidland door Folkert Anders, 2011)
-           P.C. Molhuysen, P.J. Blok en Fr. K.H. Kossmann, Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek, deel 7 (Leiden 1927), p.1203-1205.
-           J. Bezemer, Beknopte Encyclopaedie van Nederlandsch-Indië (1921), p.549.
-           https://nl.wikipedia.org/wiki/Abel_Tasman (22-11-2017)
-           http://tasman375.groningen.nl/ (22-11-2017)

Vernoemingen in Indische buurten (aantal keren)
Abel Tasmanstraat (1)