Merkus, Pieter

Pieter Merkus werd op 18 maart 1787 in Naarden geboren. Hij ging op zestienjarige leeftijd rechten in Leiden studeren, waarna hij in 1808 promoveerde. In 1815 vertrok hij aan boord van de Admiraal Evertsen naar Indië. Eenmaal in Batavia maakte Merkus snel carrière. In 1819 werd hij benoemd tot advocaat fiscaal bij het militair gerechtshof. In 1822 werd hij benoemd tot gouverneur van de Molukken. Hij keerde in 1828 terug in Batava waar hij werd benoemd tot president van het hooggerechtshof. Een jaar later treed hij toe tot de Raad van Indië. Hij had een grote afkeer van het cultuurstelsel. Merkus trouwde in 1830 met Wilhelmina Nicalina Cranssen, van wie de vader ook gouverneur was op de Molukken en met een Ambonese slavin was getrouwd. Toen gouverneur-generaal De Eerens onverwacht overleed, moest Merkus als oudste lid van de Raad deze functie waarnemen. Op 6 januari 1841 aanvaardde hij de positie van waarnemend landvoogd, waarna hij op 11 oktober 1842 door Koning Willem II definitief werd benoemd.

Gedurende de drie en half jaar bestuur van Merkus zijn geen belangrijke zaken gebeurd. Het cultuurstelsel bleef gehandhaafd en bereikte zelfs de hoogste bloei. De koffie leverde enorme winsten op. Tijdens zijn korte regeerperiode kwam ook de theecultures in de Preanger tot ontwikkeling. Hella Haasse beschreef dit in haar roman Heeren van de thee. In 1842 maakte Merkus een rondreis over Java. Hij was op de hoogte van de misstanden in Lebak, maar greep niet in. Hij stimuleerde de wetenschappelijke belangstelling van onderzoekers als Junghuhn en Roorda van Eysinga. Deze laatste gaf hij de opdracht een Maleis-Nederlands woordenboek te schrijven. Junghuhn gaf hij de opdracht onderzoek te verrichten in de Batakgebieden op Sumatra. Tijdens een van zijn reizen kwam Merkus onverwacht te overlijden. Op 15 augustus werd hij begraven op de begraafplaats binnen de stadsmuur van Soerabaja.

Bronnen
-           L.P. van Putten, Ideaal en werkelijkheid, Gouverneurs-generaal in dienst van de Staat 1796-1945 (2002), p.100-107.
-           J. Bezemer, Beknopte Encyclopaedie van Nederlandsch-Indië (1921) p.317.
-           P.A. van der Lith, Encyclopaedie van Nederlandsch-Indië, deel 2 (1896-1905), p.502.
-           P.C. Molhuysen en P.J. Blok, Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek, deel 2 (Leiden 1912), p.898-901.

Vernoemingen in Indische buurten (aantal keren)
Merkusstraat (1)