Mook, Hubertus Johannes van

Hubertus Johannes (Huib) van Mook (Semarang, 30 mei 1894 – L'Isle-sur-la-Sorgue, Frankrijk, 10 mei 1965) was een koloniaal bestuurder en minister. Hij was de zoon van Mattheus Adrianus Antonius van Mook, inspecteur L.O. en wethouder van Soerabaja, en Cornelia Rensina Bouwman. Van Mook trouwde op 6 juli 1918 met Alberta Diederika Maureau. Uit dit huwelijk werden een zoon en een dochter geboren. Van Mooks ouders, uit Nederland afkomstig, waren na hun huwelijk in 1893 naar Indië vertrokken. Van Mook volgde na zijn lagere school de HBS te Soerabaja en deed in 1912 staatsexamen HBS met aanvullend staatsexamen Latijn en Grieks om in Nederland, eerst te Amsterdam en later te Delft chemie te kunnen studeren. In 1914 meldde hij zich als vrijwilliger voor het Nederlandse leger aan. Twee jaar later echter ging hij in Leiden Indologie studeren, waarbij de diepe verbondenheid met zijn geboorteland beter tot haar recht kon komen, zodat hij in voor hem geschikter vaarwater geraakte. In 1918 deed hij eindexamen voor de Nederlandsch-Indische administratieve dienst en werd weldra benoemd tot controleur in zijn geboortestad Semarang.

Van Mook was aanhanger van een beleid dat erop gericht was om de Indonesische bevolking rijp te maken voor deelneming aan de regering en geleidelijke losmaking van de Nederlandse bevoogding.

Na de bezetting van Nederland in mei 1940 was het ook bovenal aan hem te danken, dat de economische situatie in Nederlands-Indië niet verslechterde. Op 20 november 1941 werd hij tot minister van Koloniën benoemd in het kabinet-Gerbrandy, maar hij bleef nog in Indonesië en zijn functie werd door de minister-president tot 21 februari 1942 waargenomen. Inmiddels was hij na Pearl Harbor (7 december 1941) en de oorlogsverklaring van Nederland aan Japan (8 december 1941) op aandringen van de gouverneur-generaal met ingang van 1 januari 1942 ook tot luitenant- gouverneur-generaal. benoemd.

Met de Japanse capitulatie in augustus 1945 begon de meest dramatische en belangrijke fase van zijn loopbaan. Op 4 oktober 1945 arriveerde hij te Batavia om bij afwezigheid van de gouverneur-generaal het bestuur op zich te nemen. Terstond begreep hij dat gezagsherstel, nadat Soekarno op 17 augustus de Republiek Indonesia had uitgeroepen en de Engelsen niet met geweld tegen de nationalisten wilden en konden optreden, bij gebrek aan Nederlandse machtsmiddelen, in de verwarde situatie slechts mogelijk was door de realiteit van de R.I. binnen Java te aanvaarden en met de leiders ervan te onderhandelen. Einddoel was voor Van Mook een federatief zelfstandig Indonesië in hecht Unieverband en onder de Nederlandse Kroon. Hij wist de nieuwe minister van Koloniën, Logemann en minister-president W. Schermerhorn spoedig te overtuigen van de noodzaak van onderhandelingen alvorens aan enig gezagsherstel te denken viel. Daardoor bleven spanningen met Den Haag niet uit. Aangezien Van Starkenborgh zich niet meer met de gang van zaken kon verenigen en ontslag vroeg, viel aan Van Mook vanzelf de leiding van het Nederlandse bewind in Indonesië in handen, waarbij hij ook het militaire apparaat, ondanks protesten van admiraal C.E.L. Hellfrich, aan het civiele gezag koppelde.

Hij kreeg nu doorlopend met alle controversiële krachten te maken: met de nationalisten, die door een revolutionaire dynamiek in een chaotische situatie werden voortgedreven en bovenal herstel van het Nederlandse gezag wilden verhinderen en de onafhankelijkheid eisten; met de diverse minderheden in Indonesië, die weer eigen verlangens hadden; met de Engelsen, die het militaire gezag uitoefenden, maar elke oplossing prefereerden boven een conflict dat hen tot interventie zou kunnen dwingen; met Den Haag, waar men niet al te zeer vooruit kon lopen op de stemming en wil van partijen en publieke opinie, die in Soekarno C.S. verraders en Japanse knechten zagen en pas na volledig gezagsherstel met de gematigde groep wilden onderhandelen; en met een wereldopinie, die Nederland, niet ten onrechte, van paternalisme beschuldigde. In Nederland zelf was Van Mook fel omstreden en werd hij in brede kringen als een onbetrouwbare onnationale figuur aangevallen, die nodeloos door marchanderen en bereidheid tot concessies de Nederlandse positie had ondermijnd. Deze aantijgingen beschouwde hij, sinds lang van de Nederlandse verhoudingen vervreemd, als uitvloeisel van een achtergebleven instelling en wereldvreemdheid. Zij konden hem niet van zijn koers afbrengen. Bij alle onderhandelingen in de jaren 1945 tot 1948 speelde hij een eminente rol en muntte hij uit door telkens nieuwe initiatieven: met de nationalisten, met de Engelsen, op de Hoge Veluwe-conferentie (14-24 april 1946), als voorzitter van de Malino-conferentie (15-25 juli 1946) en bij parafering van de ontwerp-overeenkomst te Linggadjati (15 november 1946). Toen er van het daar gesloten bestand niets terechtkwam, werd hij in juli 1947 door Den Haag gemachtigd tot de eerste politiële actie (21 juli-4/5 augustus 1947) die door het ingrijpen van de Veiligheidsraad moest worden afgebroken. Toch werd de verhouding tussen Van Mook en de nieuwe regering moeilijker, en toen Den Haag de zaken zelf meer in de hand wenste te nemen en aan Van Mooks zo zelfstandige positie daarmee een einde dreigde te komen, verzocht hij om ontslag, dat hem op 25 oktober 1948 werd verleend. Op 3 november droeg hij het gezag aan Beel over. Ofschoon nooit officieel, was hij in wezen de laatste landvoogd en werd hij als zodanig ook gezien.

Hij verbleef korte tijd in Nederland maar aanvaarde in 1949 een leerstoel aan de Berkeley-University, Californië. In 1951 trad hij in dienst van de Verenigde Naties als deskundige voor Ontwikkelingsgebieden. In 1960 vestigde hij zich in Frankrijk, waar hij vijf jaar later na een korte ziekte overleed. Hij had in de voorafgaande jaren nog regelmatig aan het Institute of Social Studies in Den Haag gedoceerd.

Bron
-           http://resources.huygens.knaw.nl/bwn1880-2000/lemmata/bwn1/mook (21-11-2017)

Vernoemingen in Indische buurten (aantal keren)
Doctor van Mookstraat (1)