Purmerend

'Rijk der Insulinde'

Door Thijs Borgers

Dwars door een klein buurtje met Indische straatnamen in het westen van Purmerend loopt de straat ‘Gordel van Smaragd’. Deze poëtische straatnaam is een verwijzing naar de bijnaam die Multatuli gaf aan de Indische Archipel in de Max Havelaar. Dit is de enige straat in Nederland die deze naam draagt. Met betrekking tot de verdere straatnaamgeving van de Indische buurt van Purmerend is er echter nog iets bijzonders aan de hand…

Purmerend is een forenzenstad in Noord-Holland met ruim 80.000 inwoners. Anderhalve kilometer ten zuiden van het historische centrum ligt de Indische buurt van Purmerend. Deze buurt is gesitueerd in ‘kwadrant III’ van de VINEX-wijk ‘Weidevenne’. In deze wijk ligt een buurtje met elf straatnamen die verwijzen naar Indonesië. Inderdaad, deze straatnamen verwijzen naar Indonesië, en niet naar Nederlands-Indië. De straatnaam Gordel van Smaragd valt daarom uit de toon in deze buurt. Het is immers de enige straatnaam met een echte Indische verwijzing. Dat de rest van de straatnamen naar Indonesië verwijzen en niet naar Nederlands-Indië is te zien aan de wijze waarop de straatnamen gespeld zijn. Zij hebben namelijk niet de gangbare Nederlandse spelling uit de koloniale tijd. In plaats daarvan gebruiken ze de huidige Indonesische spelling. De straten Madura en Sumba zijn hier een voorbeeld van. Volgende de Nederlands-koloniale spellingswijze stonden deze eiland bekend als Madoera en Soemba. Op dezelfde wijze zijn er de straatnamen Sulawesi en Kalimantan, vernoemd naar eilanden die in de koloniale tijd nog onder de namen Celebes en Borneo bekend stonden.

Weidevenne: VINEX in de polder
Door verschillende stadsuitbreidingen in de tweede helft van de twintigste eeuw groeide Purmerend uit van een dorp met ongeveer 7.000 inwoners tot een middelgrote forenzenstad. De stadsuitbreidingen vonden in eerste instantie voornamelijk plaats in oostelijke richting. Het historische centrum van Purmerend lag daarom niet meer centraal, maar steeds meer aan de rand van de stad. Om de decentrale ligging van het centrum tegen te gaan werd in het kader van de Vierde Nota Ruimtelijke Ordening Extra in 1990 gekeken naar de weidegronden ten zuiden van de stad. De toekomstige stadsuitbreidingen van Purmerend moesten hier plaatsvinden om het historische centrum weer centraal in de stad te maken. In 1992 werd Purmerend opgenomen als VINEX-locatie in het Startcovenant voor de Ontwikkeling van Stadsgewest Amsterdam, wat aanleiding gaf tot het realiseren van nieuwe bouwplannen op deze weidegronden.

Vrijwel direct begon de ontwikkeling van het gebied. De opzetting van het stedenbouwkundig plan vond plaats door middel van een aantal workshops. Hierbij waren zowel stedenbouwkundigen, architecten en marktpartijen betrokken. Het gebied werd opgedeeld in vier kwadranten, waarbij elk kwadrant straatnamen kreeg die verwijzen naar een van de continenten. Kwadrant I ligt het dichtste bij de historische binnenstad en heeft straatnamen die verwijzen naar Europa. Dit gedeelte van Weidevenne is anno 2017 nog in aanbouw. Tegen de klok in kom je dan Kwadrant II – Amerika tegen en daarna Kwadrant IV - Afrika. Tenslotte kom je Kwadrant III - Azië tegen, waar in het noorden de Indonesische buurt te vinden is.

Rijk der Insulinde
De workshop voor de ontwikkeling van kwadrant III vond plaats in oktober 1995. Het volledige stedenbouwkundige plan voor de wijk was in twee weken klaar, en al in 1996 begonnen de bouwactiviteiten. Het kwadrant stond tijdens de bouw ook wel bekend als ‘de vaart’ omdat de buurt aan de vaart (het Noordhollandsch Kanaal) van Purmerend ligt. De eerste huizen in het kwadrant waren in 1997 opgeleverd. Deze eerste huizen bevonden zich in de Indonesische buurt. Tevens waren de huizen van de Indonesische buurt de eerste huizen van Weidevenne. Op 8 september 1997 betrokken de eerste bewoners van Weidevenne hun huis in de straat Java. Het buurtje bevindt zich op een eiland, omgeven door sloten. In die eerste dagen van Weidevenne zorgde dit voor de eerste bewoners van de buurt voor problemen, aangezien de brug die de buurt met de rest van Weidevenne verbond nog niet gebouwd was. De eerste maanden voer er daarom een pontje om de bewoners in en uit de buurt te laten gaan. Ook de rest van de Indonesische buurt op het eilandje was al vrij snel opgeleverd.

De officiële vaststelling van de straatnamen door de gemeenteraad van Purmerend voor een groot deel van Kwadrant III vond plaats op 19 november 1996. Hieronder vallen ook de elf straatnamen van de Indonesische buurt. Grofweg van west naar oost zijn dit de straten Bali, Sumba, Lombok, Java, Sulawesi, Sumatra, Flores, Gordel van Smaragd, Timor, Kalimantan en Madura.

Bovenstaande is een klein deel van het artikel van Thijs Borgers dat in het boek Onze Indische Buurten verschijnt. Volg deze website en onze Facebookpagina Indische buurten voor informatie over de verschijning.

Historische foto's Indische buurt

View the embedded image gallery online at:
https://indischebuurten.nl/buurten/purmerend#sigProId19e239e45c

Hedendaagse foto's Indische buurt

View the embedded image gallery online at:
https://indischebuurten.nl/buurten/purmerend#sigProIda4bd7bc622

Hedendaagse foto's overige Indonesische / Aziatische vernoemingen

Ten zuiden van de Azielaan liggen nog veel meer straten die vernoemingen hebben naar het Aziatische continent. Enkele zijn wel zeer specifiek Indonesisch, denk aan Bromostraat, Merapistraat, en Semerustraat. Drie vulkanen in de archipel. En wat dacht u van O.b.s. De Koempoelan!

View the embedded image gallery online at:
https://indischebuurten.nl/buurten/purmerend#sigProId83c7f67cb8