Indisch Lochem
Door Sjoerd van der Werf
Nee: Indische straatnamen zijn er in Lochem niet te vinden. En dat is eigenlijk wel gek, want het Gelderse stadje heeft, anders dan Winterswijk waar ik over schrijf, wel een duidelijke band met Indië. Ik citeer het lemma 'Indisch Lochem 1900-1935’ van de site mijngelderland.nl:
Java, Borneo, Celebes en Sumatra zijn eilanden uit de Ind(ones)ische archipel, maar ook huizen op de vijfsprong Nieuwstad- Barchemseweg in Lochem. Zo waren en zijn er meer huizen die door hun naam - Pondok, Djapara, Roemah Senang Sekali - laten zien dat de bewoner "iets met Indië had". In Lochem hebben zich veel oud-Indië-gangers gevestigd, misschien wel omdat ze hun loopbaan waren begonnen met een opleiding aan de Tropische Landbouwschool in Deventer.
Huize Java werd in 1840 gebouwd door de textielfabrikant Hoffman, gespecialiseerd in voor Nederlands-Indië bestemde weefsels. Hij was aanhanger van de 'Christelijk Afgescheiden Gemeente' en liet voor deze groepering een kerkzaal bouwen die hij 'Sumatra' noemde. Met de bouw van de meisjesschool – het pas veel later 'Celebes' genoemde pand – en de villa Borneo had Hoffman geen bemoeienis.
De Indische archipel mag dan op het Nieuwstadsplein in het oog springen, de Indische connectie blijkt er maar flinterdun. Toch is die elders in Lochem volop aanwezig.
Toen in 1880 aan de Nieuweweg hotel Stad Lochem verrees, werd er geadverteerd in het Soerabaja’s Handelsblad. Dat riep aangename herinneringen op bij veel Nederlandse en Indische mensen, want ze kenden Lochem nog vanuit hun studietijd aan de Tropische Landbouwschool in Deventer. Ook de oudste broer van Aletta Jacobs hielp een handje. Hij was arts in Lochem, maar ging later naar Indië en vertelde zijn kennissen en patiënten hoe aangenaam het er was. Behalve hotels had Lochem ook diverse pensions voor Indische verlofgangers, zoals de nummers 38 tot en met 42 van de Nieuweweg met hun Indische serres en veranda's.
De voorkeur voor Lochem was zo groot dat men, na het vergaren van een kapitaaltje, een permanente woning in Lochem zocht. Personeel was geen probleem, want dat nam men mee uit Indië. Fabrikant Naeff bouwde Nieuweweg 7, 8 en 10 speciaal voor de verhuur aan Indische mensen.
Maar men bouwde ook zelf en koos dan echte Indische namen als Pondok, Iled (Deli omgekeerd en later de jeugdherberg aan de Nieuweweg), Djapara, Roemah Senang Sekali. Soms was het moeilijk om zo’n kapitaaltje in stand te houden en dan was armoe troef. Dat was kennelijk geen uitzondering, want de Nieuweweg werd door de Lochemers wel uitgemaakt voor 'blikkenschooiersbuurt', omdat goedkoop blikvoedsel nog net betaalbaar was.
De totale invloed van de Indische intocht was echter positief, getuige de promotiefilm die het Verfraaiingsgezelschap in 1933 maakte van Lochem. Die film werd in het voorprogramma, voor de hoofdfilm, in de Nederlandse bioscopen gedraaid, maar ze werd ook naar alle Nederlandse clubs in Indië gestuurd.
De achtergrond van die Indische huizen wordt ook beschreven in het artikel 'De Oost-Indische buurt in Lochem' (Jaarboek Achterhoek en Liemers 1981).
Koloniaal erfgoed te voet - Fabrikanten en oud-Indischgasten
De dames Elly Touwen en Petra Groen, beiden historica, hebben een mooie wandeling van 17 km uitgezet welke langs vele koloniale erfgoederen gaat. De dames hebben uiteraard de wandeling eerst zelf gelopen.
Bezoek de website voor de route, kaarten en bovenal achtergrondinformatie. Zie https://koloniaalerfgoedtevoet.nl/lochem/
Veel plezier tijdens uw wandeling!