Hengelo

Onder de rook van Heemaf en Stork

Door Ab Gellekink en Alwyn Voogd

Hieronder ziet u enkele vormgegeven pagina's van het artikel Hengelo uit het te verschijnen boek Onze Indische buurten.

In Hengelo zijn een aantal interessante sporen van het Nederlands-Indisch verleden te vinden. Een van deze sporen is de Indische buurt, gelegen in de wijk Weidedorp. Deze wijk ligt direct ten noordwesten van het centrum en wordt omsloten door de vierhoek Weideweg, Bornsestraat, Deldenerstraat en de spoorlijn Almelo-Enschede. De wijk bestaat uit twee delen die qua bebouwing duidelijk van elkaar te onderscheiden zijn: de Indische buurt, gebouwd tussen 1909 en 1963, en een ‘Engels’ gedeelte, Thiemsland genaamd, dat in de eerste helft van de jaren negentig werd gerealiseerd. In de Indische buurt zijn vijftien Oost-Indische en zes West-Indische straatnamen te vinden, terwijl in Thiemsland onder meer geallieerde regimenten zijn vernoemd die bij de bevrijding van Hengelo in het voorjaar van 1945 betrokken waren.

Vroege sporen: Lombok, Radja en Stork
De eerste sporen van Indische vernoemingen in Hengelo zijn echter niet te vinden in de wijk Weidedorp, maar leiden terug naar de Oude Boekeloseweg. Hier, in het zuiden van de stad wat toen nog overwegend platteland was, bevonden zich in de late negentiende eeuw twee kleine buurtjes van elk circa tien woningen, die in de volksmond ‘Lombok’ en ‘Radja’ werden genoemd. Omdat het begrip Lombok in Nederland pas echt bekendheid kreeg na de Lombok-expeditie van 1894 is het aannemelijk dat beide officieuze benamingen al rond 1900 gangbaar waren.

Een ander spoor van eerdere Indische vernoemingen is te vinden bij het bedrijf Stork. Dit machineproductiebedrijf werd in 1865 opgericht in Borne als Gebr. Stork & Co. Het bedrijf verplaatste zich al vrij snel naar Hengelo. Naast onder meer de fabricage van scheepsschroeven en dieselmotoren, mengde Stork zich vanaf 1883 ook in de aantrekkelijke markt van de suikerindustrie. Vanaf deze periode heeft er vrijwel constant een afgezant van Stork op Java gezeten om de belangen van het bedrijf te behartigen. Stork produceerde machines voor rietsuikerfabrieken in zowel Oost- als West-Indië. Er waren dan ook Indische vernoemingen te vinden in de fabriekshallen van Stork: afdelingen werden vernoemd naar onder andere Suriname en Java. Stork groeide uit tot een multinational en vormde een belangrijke band van Hengelo met de Nederlandse koloniale bezittingen. Of dit ook van invloed is geweest voor het ontstaan van de Indische buurt in Weidedorp is echter onbekend.

Ontstaan: van Kattenstaart tot Celebesstraat
De naam Weidedorp stamt uit de tijd dat begonnen werd met de bouw van woningen op de weidegronden die grensden aan het oude dorp van Hengelo. De weidegronden maakten deel uit van het gebied van de marke Woolde en vormden tezamen het gebied de Hengelosche Weide. Het waren weinig vruchtbare gronden, waar allerlei wildgroei van ruige gewassen om zich heen greep. In verband met het veelvuldig voorkomen van het gewas kattenstaart noemden de boeren van oudsher zo’n streep onvruchtbaar weideland ‘n katt’nstet. Al in de negentiende eeuw was deze benaming zo algemeen ingeburgerd, dat een landweg daar de bijnaam Kattenstaart kreeg. Deze naam kwam – al dan niet geformaliseerd – als zodanig in het stratenregister van Hengelo terecht. Die Kattenstaart zou in relatie tot de latere Indische buurt nog een staartje krijgen.

De eerste officiële Indische benamingen ontstonden toen de gemeenteraad van Hengelo op 27 september 1909 het besluit nam om in Weidedorp, toen slechts marginaal bestraat en bebouwd, de vier voornaamste wegen te herbenoemen. De Eerste Tolweg werd de Javastraat, de Tweede Tolweg de Sumatrastraat, de Woolder Meenweg de Celebesstraat en de Kattenstaart de Borneostraat.

Wilt u meer lezen over de Indische geschiedenis van Hengelo, volg dan onze website en Facebookpagina Indische buurten. Hier treft u informatie aan over de verschijningsdatum van het boek Onze Indische buurten.

Historische foto's

View the embedded image gallery online at:
https://indischebuurten.nl/buurten/hengelo#sigProId546ef05255

Hedendaagse foto's

View the embedded image gallery online at:
https://indischebuurten.nl/buurten/hengelo#sigProIdbe5c87943d

Heemaf en Indië

View the embedded image gallery online at:
https://indischebuurten.nl/buurten/hengelo#sigProId24d25f02ea

Stork en Indië

Nog even geduld