Rotterdam

Indisch Katendrecht en schepen in Schiemond

Door Rens Bleijenberg.

In tegenstelling tot andere grote steden, zoals Amsterdam en Den Haag, kent Rotterdam geen grote Indische buurt met geografische verwijzingen naar de koloniën. Rotterdam was tevens vrij laat met de koloniale straatnaamverwijzingen. De eerste koloniale straatnaamverwijzing in Rotterdam is de Javastraat uit 1866. Deze straatnaam werd gegeven door particulieren. Daarna duurde het ruim twintig jaar voordat nieuwe Indische straatnamen volgden.

Katendrecht
‘Kun jij de Kaap aan?’ luidt de hedendaagse slogan van de wijk Katendrecht. Katendrecht staat bekend om haar roemruchte verleden. De geïsoleerde ligging van de wijk bood onderdak aan vele cafés, raamprostitutie, de eerste tattooshop van Nederland (Tattoo Bob) en bordelen op onder andere de Delistraat en Atjehstraat. Daarnaast stond ‘De Kaap’ ook bekend als China Town. Een groot aantal Chinezen waren na de Eerste Wereldoorlog blijven hangen in de Rotterdamse haven, nadat zij niet meer aan het werk konden in de Engelsen havens vanwege de terugkomst van Engelsen soldaten. Van oudsher is Katendrecht een agrarische nederzetting. Door de enorme groei van Rotterdam in de tweede helft van de negentiende eeuw kwam Katendrecht steeds dichter tegen Rotterdam aan te liggen. Mede door de toenemende werkgelegenheid in de Rotterdamse havens groeide Rotterdam tussen 1850 en 1900 uit tot een stad van 320.000 inwoners. Een toename van 250%. In Katendrecht werden de werkzoekenden ondergebracht in 45.000 nieuwe woningen, die in de voorgaande decennia gebouwd waren. In de periode 1898-1905 werd het oude dorp gesloopt voor de aanleg van de Maashaven en de nieuwe hoogwaterkring. Door de aanleg ontstond het nieuwe schiereiland Katendrecht. Vanaf 1905 is de wijk volgebouwd met kleine huizen voor de nieuwe arbeiders, met een tuin als optie. Zo veranderde Katendrecht in korte tijd van klein dorp naar een wijk van Rotterdam.

De groei van de wijk had gezorgd voor nieuwe straten, die natuurlijk ook nieuwe straatnamen nodig hadden. De Sumatraweg was de eerste straatnaam in Katendrecht die refereerde naar de koloniën. Op 13 maart 1888 besloot het Rotterdamse college van B en W tot het bevestigen van deze naam. De naam Sumatra was al bekend in het gebied. Het eiland bij de Hillekade, dat tegenwoordig niet meer bestaat, werd in de volksmond ook Sumatra genoemd. Op 27 juli 1894 volgden met de Atjehstraat, Delistraat en Timorstraat drie andere veel voorkomende verwijzingen naar de koloniën. Een leuk detail is dat de ligging van deze straten gebaseerd werden op de werkelijke geografische ligging van de gebieden in Nederlands-Indië. De laatste straat uit deze periode is de Lombokstraat, hiertoe is besloten op 2 november 1896.

Schiemond
De wijk Schiemond ligt in Delfshaven en wordt begrensd door de Speedwellstraat, de Pelgrimstraat, de Westzeedijk en de Nieuwe Maas. De woonwijk is redelijk nieuw. Tot aan de jaren zestig kende Schiemond veel bedrijvigheid en kenmerkte de wijk zich door vele havenbedrijven die zich hier vanaf het midden van de negentiende eeuw hadden gevestigd. In de jaren zestig van de twintigste eeuw vertrokken veel van deze bedrijven naar de nieuwere havens, waardoor de haven van Schiemond overbodig werd. Na enkele jaren leegstand begon de gemeente Rotterdam in de jaren tachtig met de herstructurering van het gebied. Door de sloop van de oude bedrijfspanden kwam er ruimte vrij voor nieuwbouw. Al snel werden hier dan ook eerste sociale huurwoningen opgeleverd. De eerste straten werden in 1982 benoemd en de bouw van de wijk werd voltooid in 1989.

De straatnamen in dit gebied zijn opvallend en verwijzen naar schepen die voor de Rotterdamse Lloyd voeren: Indrapoerastraat, Slamatstraat, Japarastraat, Dempostraat, Baloeranstraat, Kedoestraat en Sibajakstraat. Voor deze scheepsnamen koos de Lloyd op haar beurt voor een gedeelte voor topografische namen, gebaseerd op gebieden, bergen en vulkanen in Nederlands-Indië.

Speelmanstraat Cornelis Janszoon Speelman werd op 3 maart 1628 in Rotterdam geboren als kind van een koopmansgeslacht.

Rens Bleijenberg heeft voor het boek Onze Indische buurten een uitgebreider artikel geschreven. Volg deze website of onze Facebookpagina Indische buurten voor de verschijningsdatum!

Historische foto's Indische buurt - Katendrecht

View the embedded image gallery online at:
https://indischebuurten.nl/buurten/rotterdam#sigProId3fc26bae16

Hedendaagse foto's Indische buurt - Katendrecht

View the embedded image gallery online at:
https://indischebuurten.nl/buurten/rotterdam#sigProIdb151dcfeb5

Historische foto's Indische buurt - Schiemond - De passagiersschepen

View the embedded image gallery online at:
https://indischebuurten.nl/buurten/rotterdam#sigProIda6734b65f9
 

Hedendaagse foto's Indische buurt - Schiemond

View the embedded image gallery online at:
https://indischebuurten.nl/buurten/rotterdam#sigProId05c59d87f5

Indische buurt - Lloydkwartier

View the embedded image gallery online at:
https://indischebuurten.nl/buurten/rotterdam#sigProId3277a5b283

Historische foto Javastraat

De Javastraat wordt in 1862 al zo genoemd en is daarmee na de Javastraat in Den Haag uit 1861 de een na oudste!

View the embedded image gallery online at:
https://indischebuurten.nl/buurten/rotterdam#sigProId8fd5e9901b

Hedendaagse foto's Javastraat

View the embedded image gallery online at:
https://indischebuurten.nl/buurten/rotterdam#sigProId2f3f33385e

Historische foto's Speelmanstraat

View the embedded image gallery online at:
https://indischebuurten.nl/buurten/rotterdam#sigProId329e527eab

Losse Indische vernoemingen

View the embedded image gallery online at:
https://indischebuurten.nl/buurten/rotterdam#sigProId16b12b51b5

Pakhuismeesteren

Pakhuismeesteren is het laatste historische gebouw op de Rotterdamse Wilhelminapier dat is opgeknapt. Naar ontwerp van awg architecten uit Antwerpen is het voormalige veemgebouw getransformeerd tot een hotel met supermarkt en restaurant in de plint.‘Pakhuismeesteren van de Thee’ was de naam van het bedrijf dat vanaf 1818 een deel van de Rotterdamse theehandelsactiviteiten van de V.O.C. overnam. Het veemgebouw op de Wilhelminapier was opslagruimte en schonerij voor thee, zaden en noten.Nadat de onderneming haar activiteiten in de jaren '80 beëindigde raakte het gebouw in onbruik. Na jaren van plannen maken en dreigende sloop is in 2015 de transformatie van het – ondertussen als monument aangemerkte – Pakhuismeesteren gestart. (Bron https://architectenweb.nl, geraadpleegd 18-6-2019)

View the embedded image gallery online at:
https://indischebuurten.nl/buurten/rotterdam#sigProId80bcb00a76