Haarlem

Verhuizen van Transvaal naar Indië?

Door Lisette Breedveld

Economische bloei
Haarlem was in de zestiende en zeventiende eeuw hèt centrum voor scheepsbouw, laken- en linnenindustrie en bierbrouwerij. De stad groeide en achtereenvolgens werden uitbreidingen gerealiseerd om de groeiende bevolking te kunnen huisvesten. Aan het eind van de achttiende eeuw stagneerde de economische groei, onder andere door het feit dat de textielindustrie in Haarlem in verval raakte. Na een lange periode van stagnatie begon de economie in Haarlem vanaf 1850 weer te floreren. De belangrijkste oorzaak voor deze voorspoed was de aanleg van de spoorwegen. De verbeterde infrastructuur zorgde ervoor dat kleine bedrijven konden uitgroeien tot grote industriële complexen, zoals de chocoladefabriek Droste. De groeiende bedrijvigheid trok vanzelfsprekend grote aantallen arbeiders naar de stad. Het inwoneraantal was in 1811 nog op een dieptepunt van 17.000, maar nu schoot het aantal zo snel omhoog dat de stad zich razendsnel moest uitbreiden. In 1851 telde Haarlem 25.888 inwoners en in 1901 was dit aantal al gestegen naar 64.819. Buiten de gesloopte middeleeuwse omwalling werden nieuwe wijken gebouwd. Al snel breidde de stad zich uit naar het noorden, grotendeels op grond van de toenmalige gemeente Schoten. Een van de eerste uitbreidingswijken was de Transvaalbuurt. In 1901 werd gestart met de bouw van deze wijk, in opdracht van de NV Binnenlandsche Exploitatiemaatschappij voor Onroerende Goederen. Deze maatschappij speelde handig in op de toestroom van arbeiders naar Haarlem en had met de realisatie van de Transvaalbuurt de smaak te pakken gekregen. De maatschappij breidde nog verder uit naar het noorden waarmee een nieuwe wijk ontstond: de Indische buurt.

Naamgeving

‘Naar aanleiding der oplevering van nieuwe straten en het ter bebouwing gereed zijn der aangebouwde perceelen, moeten aan bedoelde straten namen gegeven worden. (…..) Burgemeester en Wethouders stellen den raad voor het gedeelte benoorden de Spaanschevaartstraat en beoosten den Rijksstraatweg als archipelbuurt te doopen.’ Zij stelden voor ‘de straat evenwijdig loopende aan de Cronjéstraat te noemen Javastraat en de eerste noordelijke parallelstraat der Spaanschevaartstraat Soendastraat’.

Dat de gemeenteraad op dat moment, 28 mei 1906, besloot in de naamgeving een link met Nederlands-Indië te leggen is niet verwonderlijk: begin twintigste eeuw was de macht van Nederland in heel Indië opgebloeid en was het land vrijwel geheel in handen van Nederland. De kolonie was een belangrijke bron van inkomsten voor ons land en velen hadden er bekenden wonen. Dat een van de eerste straten in de Indische buurt Javastraat werd genoemd is eveneens niet wonderbaarlijk: Java was het centrum van de Nederlandse koloniale macht. Java was een van de Soenda-eilanden en het water tussen Java en Sumatra heet Straat Soenda. Dat een van de andere eerste straten Soendastraat werd genoemd is daarom ook geen toeval. Twee dagen na de genoemde raadsvergadering besteedde het Haarlems Dagblad aandacht aan de naamgeving:

‘Toen de Schotensche Gemeenteraad Maandagavond gekomen was aan het punt der agenda, om een tweetal nieuwe straten te doopen, zweefde hem wellicht de in den huidigen tijd veel gepropageerde idée van een “Groot-Nederland” voor den geest. Zooals men weet, dragen tot nu toe de straten van het Schoterkwartier de namen van de Transvaalsche helden en Staatslieden; de nieuw te bouwen straten nu zullen een ander deel van “Groot-Nederland” in herinnering brengen, n.l. Nederlandsch Oost-Indië. Naast de Transvaal-buurt zal daar dus een Archipel-buurt verrijzen en het zal dan niet lang duren of den menschen die van het eene deel naar het andere verhuizen, zullen zeggen, dat ze uit Transvaal naar Indië verhuizen.’

Wilt u het complete artikel lezen over de ontstaansgeschiedenis van de Indische buurten in Haarlem volg dan onze website en Facebookpagina Indische buurten voor de verschijningsdatum van het boek Onze Indische buurten.

Indische buurt met Oost- en West-Indische geografische namen: historische  foto's (Beeldbank Noord-Hollands Archief)

View the embedded image gallery online at:
https://indischebuurten.nl/buurten/haarlem#sigProId3ab48252f6

Indische buurt met Oost- en West-Indische geografische namen: hedendaagse foto's (fotograaf Dick Rozing)

View the embedded image gallery online at:
https://indischebuurten.nl/buurten/haarlem#sigProId85e216f7f8

Indische buurt: Overdelft (gouverneurs-generaal): historische foto's (Beeldbank Noord-Hollands Archief)

View the embedded image gallery online at:
https://indischebuurten.nl/buurten/haarlem#sigProId90f994ebe8

Indische buurt: Overdelft (gouverneurs-generaal): hedendaagse foto's (fotograaf Dick Rozing)

View the embedded image gallery online at:
https://indischebuurten.nl/buurten/haarlem#sigProIdf86e2ad8b1