Marinestad, vanaf de Gouden Eeuw verbonden met Indië

Door Rens Schendelaar

Hieronder ziet u enkele vormgegeven pagina's van het artikel Den Helder uit het te verschijnen boek Onze Indische buurten.

• 
• 

‘Het Gibraltar van het Noorden’. Zo noemde Napoleon ooit Den Helder. De unieke ligging van de zeestad aan het eind van de duinenrij van Holland maakt het de belangrijkste marinebasis van Nederland. Veilig geleden achter een brede zeedijk, bestaat de gemeentegrens voor 73 procent uit kustlijn. De stad zelf is gebouwd op ingepolderde zeebodem.

Het Marsdiep was vanaf het begin van de Gouden Eeuw onlosmakelijk verbonden met de vaart op de koloniën. Vanuit dit zeegat bij Den Helder zeilden de schepen naar verre landen en keerden er na een lange zeereis met volle lading weer langs terug. De scheepvaart op het Marsdiep gaf de plaatselijke bevolking goede inkomsten. Een voorname aandeelhouder en bewindhebber van de compagnieën, Isaac le Maire (1558-1624), kocht van zijn winsten uit belegging zelfs land bij Den Helder. Hij was eigenaar van het grondgebied waar nu de woonwijken Nieuw Den Helder en de Schooten liggen. Dat de Marsdiepdorpen belangrijk waren voor de compagnie blijkt uit de vernoeming van twee VOC-schepen met de scheepsnamen de Helder en Huijsduijnen. Daarbij vertrokken vanuit de Helderse haven de schepen met koloniale troepen, die de overzeese gebieden moesten beschermen tegen invallen en onlusten. Onder de bemanningen waren ook inwoners uit Den Helder. Hierdoor had iedereen in deze stad wel familie, een vriend of een bekende overzee.

Vroeger had de marine de gewoonte om een groot aantal marineschepen te vernoemen naar de overzeese gebieden. Een van die schepen, het oude zeilschip Bonaire, wordt nu door het bedrijf Scheepsbouw & Reparatie Friesland (SRF) weer in de oorspronkelijke staat hersteld. Dit gebeurt in het monumentale dok van de vroegere Rijkswerf Willemsoord te Den Helder. Tegenwoordig heeft de Koninklijke Marine nog slechts één vernoeming naar voormalige koloniale bezittingen: het duikvaartuig Soemba. Een bijzonderheid is de vernoeming van het grootste schip van de Koninklijke Marine naar Karel Doorman, tijdens de indienststelling in 2014. Op de Nieuwe Haven van de Koninklijke Marine bevindt zich de Javazeeweg, vernoemd naar de centrale binnenzee in Indonesië, waar op 27 en 28 februari 1942 de Slag bij de Javazee plaatsvond.

De eerste Indische straten
Rond 1900 was Den Helder een betrekkelijk arm stadje. De bevolking bestond voornamelijk uit arbeiders, die weliswaar in rijksdienst waren en daardoor een vast inkomen hadden, maar leefden zonder enige luxe. De mobilisatie van 1914 bracht daarin verandering: een sterke militaire bezetting gaf levendigheid en vertier. Er kwam drukte op straat en in de winkels. Desondanks bleef Den Helder een eenzijdig georiënteerde stad: een marinestad. Wel nam het inwonertal toe door de groei van de marine. Hierdoor werd stadsuitbreiding noodzakelijk.

In 1920 begon de gemeente Den Helder daarom met het bouwen van woningen in het nog landelijke gebied achter de Polderweg. De bouw was de aanzet tot de vorming van een geheel nieuwe wijk. Daar vonden ook de eerste straatnaamvernoemingen naar overzeese gebieden plaats. Op 22 juli 1919 besloot de gemeenteraad tot het toekennen van de namen Javastraat en Balistraat. Deze straten werden aangelegd in de voormalige polder het Nieuwland, die in 1505 was drooggelegd. Dit gebied staat ook bekend als de Helderse Polder. De Javastraat heette van oorsprong de Kruyswegh, een eeuwenoude landweg die sinds de drooglegging door de polder liep.

Het complete artikel verschijnt in het boek Onze Indische buurten. Volg onze website en Facebookpagina Indische buurten voor de verschijningsdatum.

De 82 historische foto's zijn beschikbaar gesteld door de Helderse Historische Vereniging

• Ambonstraat, 1976 Ambonstraat, 1976
• Ceramstraat, circa 1940 Ceramstraat, circa 1940
• Balistraat, 1977 Balistraat, 1977
• Balistraat, circa 1920 Balistraat, circa 1920
• Balistraat, 1977 Balistraat, 1977
• Bankastraat, 25-6-1940 Bankastraat, 25-6-1940
• Bankastraat, 1975 Bankastraat, 1975
• Huisduinerweg, Timorlaan, Huisduinerweg, Timorlaan,
• Soembastraat, 1945 Soembastraat, 1945
• Billitonstraat Billitonstraat
• Billitonstraat, 1985 Billitonstraat, 1985
• Billitonstraat, circa 1955 Billitonstraat, circa 1955
• Billitonstraat, 7-1990 Billitonstraat, 7-1990
• Borneolaan Borneolaan
• Borneolaan Borneolaan
• Celebesstraat, 1975 Celebesstraat, 1975
• Celebesstraat, 1977 Celebesstraat, 1977
• Celebesstraat, 1978 Celebesstraat, 1978
• Ceramstraat, 1995 Ceramstraat, 1995
• Ceramstraat, 1977 Ceramstraat, 1977
• Timorpark Timorpark
• Lombokstraat Lombokstraat
• Javastraat Javastraat
• Javastraat vanaf de watertoren, 1933 Javastraat vanaf de watertoren, 1933
• Javastraat richting de watertoren Javastraat richting de watertoren
• Javastraat, 1928 Javastraat, 1928
• Javastraat, circa 1925 Javastraat, circa 1925
• Javastraat, 1928 Javastraat, 1928
• Javastraat, circa 1935 Javastraat, circa 1935
• Javastraat, 1960 Javastraat, 1960
• Javastraat, 1951 Javastraat, 1951
• Javastraat, 1920 Javastraat, 1920
• Javastraat Javastraat
• Javastraat 2 Javastraat 2
• Javastraat rechts, 1959 Javastraat rechts, 1959
• Javastraat rechts, rond 1930 Javastraat rechts, rond 1930
• Javastraat richting Timorpark, circa 1930 Javastraat richting Timorpark, circa 1930
• Javastraat Javastraat
• Javastraat Javastraat
• Javastraat, 1976 Javastraat, 1976
• Javastraat Javastraat
• Lombokstraat, 1940 Lombokstraat, 1940
• Molukkenstraat Molukkenstraat
• Madurastraat, 1977 Madurastraat, 1977
• Molukkenstraat Molukkenstraat
• Niasstraat, 1975 Niasstraat, 1975
• Niasstraat, 1985 Niasstraat, 1985
• Timorlaan, 2006 Timorlaan, 2006
• Borneolaan, 1977 Borneolaan, 1977
• Billitonstraat links, 2006 Billitonstraat links, 2006
• Borneolaan met Lyceum, 1962 Borneolaan met Lyceum, 1962
• Javastraat, Fröbelschool Javastraat, Fröbelschool
• Timorlaan, Rijks h.b.s., 1960 Timorlaan, Rijks h.b.s., 1960
• Soembastraat Soembastraat
• Soembastraat Soembastraat
• Soembastraat, circa 1932 Soembastraat, circa 1932
• Soembastraat, circa 1950 Soembastraat, circa 1950
• Soembastraat, 2007 Soembastraat, 2007
• Soembastraat, 25-6-1940 Soembastraat, 25-6-1940
• Soembastraat Soembastraat
• Sumatrastraat Sumatrastraat
• Sumatrastraat Sumatrastraat
• Sumatrastraat Sumatrastraat
• Timorlaan, 2007 Timorlaan, 2007
• Timorlaan, 1950 Timorlaan, 1950
• Timorlaan, 1977 Timorlaan, 1977
• Timorlaan, 2007 Timorlaan, 2007
• Timorlaan, circa 1935 Timorlaan, circa 1935
• Timorlaan, circa 1960 Timorlaan, circa 1960
• Timorlaan Timorlaan
• Timorlaan Timorlaan
• Timorlaan Timorlaan
• Timorlaan Timorlaan
• Timorpark, circa 1935 Timorpark, circa 1935
• Timorpark, circa 1935 Timorpark, circa 1935
• Timorpark Timorpark
• Timorpark, 1985 Timorpark, 1985
• Timorpark, 1947 Timorpark, 1947
• Timorpark Timorpark
• Celebesstraat, 1977 Celebesstraat, 1977
• Javastraat, 1975 Javastraat, 1975
• Timorpark Timorpark
•  

Hedendaagse foto's 118 stuks (gemaakt op 31 juli 2018 na hevige regenbui door Dick Rozing)

• Ambonstraat, 31-7-2018 Ambonstraat, 31-7-2018
• Ambonstraat, 31-7-2018 Ambonstraat, 31-7-2018
• Ambonstraat, 31-7-2018 Ambonstraat, 31-7-2018
• Ambonstraat, 31-7-2018 Ambonstraat, 31-7-2018
• Ambonstraat, 31-7-2018 Ambonstraat, 31-7-2018
• Ambonstraat, 31-7-2018 Ambonstraat, 31-7-2018
• Ambonstraat, 31-7-2018 Ambonstraat, 31-7-2018
• Ambonstraat, 31-7-2018 Ambonstraat, 31-7-2018
• Balistraat, 31-7-2018 Balistraat, 31-7-2018
• Balistraat, 31-7-2018 Balistraat, 31-7-2018
• Balistraat, 31-7-2018 Balistraat, 31-7-2018
• Balistraat, 31-7-2018 Balistraat, 31-7-2018
• Balistraat, 31-7-2018 Balistraat, 31-7-2018
• Balistraat, 31-7-2018 Balistraat, 31-7-2018
• Balistraat, 31-7-2018 Balistraat, 31-7-2018
• Bandaplein, 31-7-2018 Bandaplein, 31-7-2018
• Bandaplein, 31-7-2018 Bandaplein, 31-7-2018
• Bandaplein, 31-7-2018 Bandaplein, 31-7-2018
• Bankastraat, 31-7-2018 Bankastraat, 31-7-2018
• Bankastraat, 31-7-2018 Bankastraat, 31-7-2018
• Bankastraat, 31-7-2018 Bankastraat, 31-7-2018
• Bankastraat, 31-7-2018 Bankastraat, 31-7-2018
• Bankastraat, 31-7-2018 Bankastraat, 31-7-2018
• Bankastraat, 31-7-2018 Bankastraat, 31-7-2018
• Bankastraat, 31-7-2018 Bankastraat, 31-7-2018
• Bankastraat, 31-7-2018 Bankastraat, 31-7-2018
• Bankastraat, 31-7-2018 Bankastraat, 31-7-2018
• Bankastraat, 31-7-2018 Bankastraat, 31-7-2018
• Bankastraat, 31-7-2018 Bankastraat, 31-7-2018
• Bankastraat, 31-7-2018 Bankastraat, 31-7-2018
• Bankastraat, 31-7-2018 Bankastraat, 31-7-2018
• Billitonstraat, 31-7-2018 Billitonstraat, 31-7-2018
• Billitonstraat, 31-7-2018 Billitonstraat, 31-7-2018
• Billitonstraat, 31-7-2018 Billitonstraat, 31-7-2018
• Billitonstraat, 31-7-2018 Billitonstraat, 31-7-2018
• Billitonstraat, 31-7-2018 Billitonstraat, 31-7-2018
• Billitonstraat, 31-7-2018 Billitonstraat, 31-7-2018
• Borneolaan, 31-7-2018 Borneolaan, 31-7-2018
• Borneolaan, 31-7-2018 Borneolaan, 31-7-2018
• Borneolaan, 31-7-2018 Borneolaan, 31-7-2018
• Borneolaan, 31-7-2018 Borneolaan, 31-7-2018
• Borneolaan, 31-7-2018 Borneolaan, 31-7-2018
• Borneolaan, 31-7-2018 Borneolaan, 31-7-2018
• Borneolaan, 31-7-2018 Borneolaan, 31-7-2018
• Celebesstraat, 31-7-2018 Celebesstraat, 31-7-2018
• Celebesstraat, 31-7-2018 Celebesstraat, 31-7-2018
• Celebesstraat, 31-7-2018 Celebesstraat, 31-7-2018
• Celebesstraat, 31-7-2018 Celebesstraat, 31-7-2018
• Celebesstraat, 31-7-2018 Celebesstraat, 31-7-2018
• Celebesstraat, 31-7-2018 Celebesstraat, 31-7-2018
• Celebesstraat, 31-7-2018 Celebesstraat, 31-7-2018
• Ceramstraat, 31-7-2018 Ceramstraat, 31-7-2018
• Ceramstraat, 31-7-2018 Ceramstraat, 31-7-2018
• Ceramstraat, 31-7-2018 Ceramstraat, 31-7-2018
• Ceramstraat, 31-7-2018 Ceramstraat, 31-7-2018
• Ceramstraat, 31-7-2018 Ceramstraat, 31-7-2018
• Ceramstraat, 31-7-2018 Ceramstraat, 31-7-2018
• Ceramstraat, 31-7-2018 Ceramstraat, 31-7-2018
• Javastraat, 31-7-2018 Javastraat, 31-7-2018
• Javastraat, 31-7-2018 Javastraat, 31-7-2018
• Javastraat, 31-7-2018 Javastraat, 31-7-2018
• Javastraat, 31-7-2018 Javastraat, 31-7-2018
• Javastraat, 31-7-2018 Javastraat, 31-7-2018
• Javastraat richting de watertoren, 31-7-2018 Javastraat richting de watertoren, 31-7-2018
• Javastraat, 31-7-2018 Javastraat, 31-7-2018
• Javastraat, 31-7-2018 Javastraat, 31-7-2018
• Javastraat, 31-7-2018 Javastraat, 31-7-2018
• Javastraat, 31-7-2018 Javastraat, 31-7-2018
• Javastraat, 31-7-2018 Javastraat, 31-7-2018
• Lombokstraat, 31-7-2018 Lombokstraat, 31-7-2018
• Lombokstraat, 31-7-2018 Lombokstraat, 31-7-2018
• Lombokstraat, 31-7-2018 Lombokstraat, 31-7-2018
• Lombokstraat, 31-7-2018 Lombokstraat, 31-7-2018
• Lombokstraat, 31-7-2018 Lombokstraat, 31-7-2018
• Lombokstraat, 31-7-2018 Lombokstraat, 31-7-2018
• Lombokstraat, 31-7-2018 Lombokstraat, 31-7-2018
• Lombokstraat, 31-7-2018 Lombokstraat, 31-7-2018
• 
• Lombokstraat, 31-7-2018 Lombokstraat, 31-7-2018
• Lombokstraat, 31-7-2018 Lombokstraat, 31-7-2018
• Madurastraat, 31-7-2018 Madurastraat, 31-7-2018
• Madurastraat, 31-7-2018 Madurastraat, 31-7-2018
• Madurastraat, 31-7-2018 Madurastraat, 31-7-2018
• Molukkenstraat, 31-7-2018 Molukkenstraat, 31-7-2018
• Niasstraat, 31-7-2018 Niasstraat, 31-7-2018
• Niasstraat, 31-7-2018 Niasstraat, 31-7-2018
• Niasstraat, 31-7-2018 Niasstraat, 31-7-2018
• Niasstraat, 31-7-2018 Niasstraat, 31-7-2018
• Niasstraat, 31-7-2018 Niasstraat, 31-7-2018
• Niasstraat, 31-7-2018 Niasstraat, 31-7-2018
• Soembastraat, 31-7-2018 Soembastraat, 31-7-2018
• Soembastraat, 31-7-2018 Soembastraat, 31-7-2018
• Soembastraat, 31-7-2018 Soembastraat, 31-7-2018
• Soembastraat, 31-7-2018 Soembastraat, 31-7-2018
• Soembastraat, 31-7-2018 Soembastraat, 31-7-2018
• Soembastraat, 31-7-2018 Soembastraat, 31-7-2018
• Soembastraat, 31-7-2018 Soembastraat, 31-7-2018
• Soembastraat, 31-7-2018 Soembastraat, 31-7-2018
• Soembastraat, 31-7-2018 Soembastraat, 31-7-2018
• Soembastraat, 31-7-2018 Soembastraat, 31-7-2018
• Soembastraat, 31-7-2018 Soembastraat, 31-7-2018
• Sumatrastraat, 31-7-2018 Sumatrastraat, 31-7-2018
• Sumatrastraat, 31-7-2018 Sumatrastraat, 31-7-2018
• Sumatrastraat, 31-7-2018 Sumatrastraat, 31-7-2018
• Sumatrastraat, 31-7-2018 Sumatrastraat, 31-7-2018
• Sumatrastraat, 31-7-2018 Sumatrastraat, 31-7-2018
• Timorlaan, 31-7-2018 Timorlaan, 31-7-2018
• Timorlaan, 31-7-2018 Timorlaan, 31-7-2018
• Timorlaan, 31-7-2018 Timorlaan, 31-7-2018
• Timorlaan, 31-7-2018 Timorlaan, 31-7-2018
• Timorlaan, 31-7-2018 Timorlaan, 31-7-2018
• Timorlaan, 31-7-2018 Timorlaan, 31-7-2018
• Timorlaan, 31-7-2018 Timorlaan, 31-7-2018
• Timorlaan, 31-7-2018 Timorlaan, 31-7-2018
• Timorlaan, 31-7-2018 Timorlaan, 31-7-2018
• Timorpark, 31-7-2018 Timorpark, 31-7-2018
• Timorpark, 31-7-2018 Timorpark, 31-7-2018
• Timorpark, 31-7-2018 Timorpark, 31-7-2018
•  

.