Leiden

De Kooi

Door Cor Smit

Hieronder ziet u enkele vormgegeven pagina's van het artikel Leiden uit het te verschijnen boek Onze Indische buurten.

Vraag in Leiden de weg naar ‘de Indische buurt’, en de mensen zullen je glazig aankijken. Vraag je door naar de Atjeh-, Borneo-, of Sumatrastraat, dan klaart hun gezicht op. ‘Oh, je bedoelt De Kooi’, zeggen ze dan. Want hoewel het gebied pas 120 jaar bij de stad Leiden hoort, heeft het een rijke en bewogen geschiedenis. De afgelopen jaren stond de wijk meer dan ooit in belangstelling. De plannen van woningbouwvereniging De Sleutels met haar vooroorlogse woningbezit in deze wijk hielden de gemoederen bezig. Protesten van bewoners en erfgoedorganisaties tegen de sloopplannen leidden er eind 2016 toe dat een aantal bouwblokken op de gemeentelijke monumentenlijst werden geplaatst. Deze bouwblokken zullen opgeknapt gaan worden, maar hoe dit zal gebeuren is nog onderwerp van discussie.

Tegelijkertijd verandert een ingrijpend programma van stedelijke herstructurering het karakter van het naoorlogse deel van De Kooi. Zo wordt bij het Kooiplein een nieuw wijkcentrum gebouwd voor De Kooi en de omliggende wijk(en). De moderne gebouwen steken ver boven de vooroorlogse bouw en de naoorlogse flats uit. Met deze herstructurering tracht de gemeente een sociale impuls te geven aan de wijk. De Kooi is namelijk een van de buurten met de grootste sociale problematiek in de Sleutelstad. Het sociale beeld van de wijk wordt sinds de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw grotendeels bepaald door mensen met een laag inkomen of uitkeringen, en mensen met een migratieachtergrond. Toen de wijk voor de oorlog vorm kreeg, woonde hier de arbeiderselite. Duidelijk is wel dat De Kooi een bijzondere plaats in Leiden inneemt en dat de architectuur, van een groot deel van de vooroorlogse woningbouw, hoog wordt gewaardeerd.

[...]

Een wijk in meerdere delen

De Kooi is in verschillende fasen tot stand gekomen. De fasen van de bouwgeschiedenis weerspiegelen zich in de straatnamen. Het oudste deel is de bebouwing bij de Lage Rijndijk en dateert voornamelijk uit de negentiende eeuw. Hier zijn weinig Indische straatnamen te vinden, maar wel enkele die naar Japan verwijzen. Het stuk tussen deze oudere straatjes en de Ringkade stamt uit het interbellum. De straten in dit gedeelte zijn vernoemd naar de Indische archipel. Hier zijn vooral eengezins- en beneden/bovenwoningen gebouwd, waaronder de blokken die nu op de gemeentelijke monumentenlijst zijn gezet. Bij dit deel van de wijk hoort een park uit 1920, een belangrijk trefpunt voor de wijk en een gemeentelijk monument.

Het naoorlogse deel ten noorden van de Ringkade valt in twee gedeeltes uiteen. Ten zuiden van de volkstuintjes staan aan de Willem de Zwijgerlaan een paar flats uit de jaren vijftig. De straten zijn vernoemd naar bekende koloniale figuren als Coen, Crijnssen, Both, Van Riebeeck, en Stuyvesant. In de grotere buurt tussen de Willem de Zwijgerlaan en de Ringkade verwijzen de straatnamen naar de Antillen en Suriname. Deze wijk is gebouwd in de jaren zestig en zeventig.

Dit is het begin van een lang artikel over de Kooi in Leiden. De complete tekst verschijnt in het boek Onze Indische buurten. Volg de informatie op onze website en Facebookpagina Indische buurten voor de verschijningsdatum! 

Historische foto's

View the embedded image gallery online at:
https://indischebuurten.nl/buurten/leiden#sigProId50bcad9231

Hedendaagse foto's

View the embedded image gallery online at:
https://indischebuurten.nl/buurten/leiden#sigProId118b7a127b

 Op 12 augustus 2016 is de Indische buurt gefotografeerd. In totaal 137 foto's van 21 Oost- en 15 West-Indische straten in De Kooi.