De voormalige Indische buurt 'Aw Kolonie'

Door Dennis den Hartog

De geschiedenis van Geleen is onlosmakelijk verbonden met de mijnbouw van Staatsmijn Maurits die er gevestigd was tussen 1928 en 1968. Het verhaal van de Geleense mijnbouw begon in 1915 in een gedeelte van de gemeente dat in de volksmond de naam ‘Auw Kolonie’ draagt. Officieel heette dit gebied toen de Mijnkolonie Swentibold. Het bestond uit tien straten die waren verrezen ten noorden van de toekomstige staatsmijn Maurits. Alle tien de straten droegen namen van toenmalige Nederlandse koloniale bezittingen. Zodoende was de Geleense mijnkolonie een heuse Indische buurt, maar stond bij de bewoners niet zo bekend. Nu zijn, op de Javastraat en Surinamestraat na, alle Indische straten verdwenen. De ondergang van de Geleense mijnbouw in de jaren zestig luidde ook het einde in van de Indische buurt.

[...]

Bouwen aan een mijnkolonie
De ontwikkelingen tussen 1915 en 1920 verliepen in een razend tempo. Het gemeentebestuur had zichtbaar moeite met de omslag. De toestroom van honderden arbeiders en rijksambtenaren was moeilijk te faciliteren. Buiten dat er een woningtekort was, bestond er in de gemeente beperkte infrastructuur en waren er weinig voorzieningen voor deze mensen. Doorwerken en improviseren waren aanvankelijk de kerntaken. Dit viel terug te zien in het uitbreidingsplan dat in 1919 tot stand kwam. De gemeente Geleen kreeg hierbij hulp van andere omliggende gemeenten die dezelfde problemen ervaarden. Het uitbreidingsplan was een poging om binnen enkele jaren een volwaardige wijk te laten verrijzen ten noorden van de staatsmijn. De eerste bouwfase, genaamd Lutterarde I, zou de ontwikkeling zijn van een buurt rondom de bestaande huizen van de woonvereniging. Het plan voorzag de bouw van een tiental straten. In samenwerking met de bouwvereniging werd besloten dat in deze eerste fase 175 arbeiderswoningen gebouwd zouden worden. In juni 1919 werd dit plan goedgekeurd door de Geleense gemeenteraad. Het duurde echter nog tot september 1920 voordat de bouwvereniging haar voorziende lening kreeg van ƒ 96.500 voor de bouw van de huizen. Hetzelfde ontwerp werd gebruikt voor de 175 woningen die eerder al was gebruikt voor de eerdere 40 woningen. Tussen 1922 en 1924 verrezen deze huizen. Op 12 mei 1924 wist de gemeente Geleen te melden in het Limburgs dagblad: ‘ [er] komen bijna dagelijks nieuwe bewoners in onze gemeente. De laatste week een dertigtal. De kolonie ‘Swentibold’ is helemaal bewoond’. De wijk is uiteindelijk de Lindenheuvel gaan heten en stond grotendeels los van de kolonie Swentibold door haar unieke karakter. Met de voltooiing van de kolonie en de bouwplannen van de overige Lutterade fases op tafel moest de gemeente namen gaan toekennen aan de straten. De straatnaamgeving in gemeente was tot dit punt altijd traditioneel geweest. In december 1924 komt de raad bij om te bespreken hoe de gemeente namen moet toekennen aan de nieuwe straten. Een aantal leden pleitte voor een moderne straatnamencommissie, maar dat ging te veel kosten. Tijdens de vergadering ontstond er eest discussie over de naam van de nieuwe kolonie ten noorden van de mijn. Onofficieel droeg het de naam Mauritskolonie, maar zoals een chauvinistisch raadslid naar voren bracht: ‘Er maar zeer weinig stemmen zijn om zoo’n naam aan te brengen’. Er wordt gewezen dat in de volksmond het historische figuur Swentibold, koning van middeleeuwse Lotharingen en begraven in Meersen, meer populariteit vergaard in de regio. De kolonie ging sindsdien verder als Swentibold. De namen van de straten werden niet veel later ook vast gesteld. De straten in de kolonie kregen namen van de grootste Nederlandse eilanden aangezien de mijnkolonie net zoals de Nederlandse kolonies, een soort kolonie van de gemeente was. Hierdoor werd er in december 1924 gekozen voor de namen: Javastraat, Timorstraat, Sumatrastraat, Curaçaostraat, Surinamestraat, Borneostraat, Celebesstraat, Floresstraat, Bankastraat en Lombokstraat. De keuze voor de namen laten een opvallende trend zien die zich voor deed in Zuid-Limburg. Het verzet tegen Hollands nationalisme in de vorm van historische Hollandse figuren, zoals Prins Maurits, was groot in Limburg. Opvallend is dat Nederlands nationalisme omarmd werd. Er bestond immers wel trots voor de Nederlandse koloniale bezittingen. De begrippen ‘Hollanders’ en ‘Nederlander’ waren kernbegrippen in de vorming van de identiteit van de buurt.

Dennis den Hartog heeft voor het boek Onze Indische buurten een uitgebreid artikel geschreven. Hierbij heeft hij veel ondesteuning gehad van leden van de Heemkundigevereniging Geleen, met name Hub Kitzen en Pierre Vossen.

Volg deze website of onze Facebookpagina Indische buurten voor de verschijningsdatum!

Historische foto's

• Aw Kolonie, Zwentibold, 1930 Aw Kolonie, Zwentibold, 1930
• Inkijkje in de Floresstraat, circa 1930 Inkijkje in de Floresstraat, circa 1930
• Javastraat, het Barbara Zaelke Javastraat, het Barbara Zaelke
• Borneostraat, Sumatrastraat, 1918 Borneostraat, Sumatrastraat, 1918
• Borneostraat, Sumatrastraat, 1918 Borneostraat, Sumatrastraat, 1918
• Borneostraat, 1918 Borneostraat, 1918
• Javastraat, 2015 Javastraat, 2015
• Celebesstraat, 1979 Celebesstraat, 1979
• Celebesstraat, 1979 Celebesstraat, 1979
• Celebesstraat, 1979 Celebesstraat, 1979
• Celebesstraat, circa 1930 Celebesstraat, circa 1930
• Stikstofbindingsfabriek en Indische buurt, 1932 Stikstofbindingsfabriek en Indische buurt, 1932
• Sumatrastraat, 1930 Sumatrastraat, 1930
• Sumatrastraat, 1930 Sumatrastraat, 1930
• Javastraat, Burg. Lemmensstraat, 1934 Javastraat, Burg. Lemmensstraat, 1934
• Lindenheuvel, 1965 Lindenheuvel, 1965
• Stikstofbindingsfabriek en Indische buurt, 1932. Stikstofbindingsfabriek en Indische buurt, 1932.
• Staatsmijn Maurits Staatsmijn Maurits
•  

Historische foto's Woonoord Graetheide

• Huwelijk Frans Parinussa en Mommie Matilaputty Huwelijk Frans Parinussa en Mommie Matilaputty
• Familie Walakutty-Salamena Familie Walakutty-Salamena
• Kampschool met juffrouw Kuipers, 1953-1954 Kampschool met juffrouw Kuipers, 1953-1954
• SBB, Woonoord Graetheide, circa 1950 SBB, Woonoord Graetheide, circa 1950
• Woonoord Graetheide, 1955 Woonoord Graetheide, 1955
• SBB, Aw Kolonie en Mijn Maurits, 1932 SBB, Aw Kolonie en Mijn Maurits, 1932
• SBB, Aw Kolonie en Mijn Maurits, 1932 SBB, Aw Kolonie en Mijn Maurits, 1932
• Barakken vanaf de Latroosweg, 1955 Barakken vanaf de Latroosweg, 1955
• Barakken vanaf de Latroosweg, 1955 Barakken vanaf de Latroosweg, 1955
• Kerkbarak Kerkbarak
• Kerkbarak Kerkbarak
• RMS-dag 25-4-1952 RMS-dag 25-4-1952
• kampleven kampleven
• kampleven met de fam. Titaley. kampleven met de fam. Titaley.
• kampleven kampleven
• kampleven kampleven
• kampleven kampleven
• Matakupan, Pattipeilohy, Pattipeilohy en Tuasela Matakupan, Pattipeilohy, Pattipeilohy en Tuasela
• Familie Maspaitella in de sneeuw Familie Maspaitella in de sneeuw
• kampleven kampleven
• kampleven kampleven
• kampleven kampleven
• Familie Samson Familie Samson
• RMS-dag, 25-4-1952 RMS-dag, 25-4-1952
• RMS-dag RMS-dag
• RMS-dag RMS-dag
• RMS-dag RMS-dag
• RMS-dag RMS-dag
•  

Hedendaagse foto's

• Javastraat, 2-10-2018 Javastraat, 2-10-2018
• Javastraat, 2-10-2018 Javastraat, 2-10-2018
• Javastraat, 2-10-2018 Javastraat, 2-10-2018
• Javastraat, 2-10-2018 Javastraat, 2-10-2018
• Javastraat, 2-10-2018 Javastraat, 2-10-2018
• Surinamestraat, 2-10-2018 Surinamestraat, 2-10-2018
• Surinamestraat, 2-10-2018 Surinamestraat, 2-10-2018
• Surinamestraat, 2-10-2018 Surinamestraat, 2-10-2018
• Surinamestraat, 2-10-2018 Surinamestraat, 2-10-2018
• Surinamestraat, 2-10-2018 Surinamestraat, 2-10-2018
• Surinamestraat, 2-10-2018 Surinamestraat, 2-10-2018
• Surinamestraat, 2-10-2018 Surinamestraat, 2-10-2018
• Timorpad, 2-10-2018 Timorpad, 2-10-2018
• Timorpad, 2-10-2018 Timorpad, 2-10-2018
• Timorpad, 2-10-2018 Timorpad, 2-10-2018
• Timorpad, 2-10-2018 Timorpad, 2-10-2018
• Timorpad, 2-10-2018 Timorpad, 2-10-2018
•