Meppel

Meppel - De arbeidersbuurt en het tuindorp

Door Dennis den Hartog

Aan het begin van de twintigste eeuw groeide de bevolking van Meppel snel. Veel arbeiders uit de regio vestigden zich in het Drentse provinciestadje vanwege de snel groeiende economie. Als gevolg hiervan ontstond in Meppel, net zoals in andere delen van Nederland, een woningtekort. De vraag naar sociale en vooral goedkope huurwoningen steeg, maar de gemeente Meppel greep niet in. Hierop nam de lokale bevolking zelf het initiatief en in 1908 werd de Meppeler Bouwvereniging opgericht. Het doel van deze vereniging was het realiseren van goedkope sociale huurwoningen voor de groeiende bevolking van het Drentse provinciestadje. Hiermee stond de Meppeler Bouwvereniging bij haar oprichting aan de wieg van de Indische Buurt.            

Ten noorden van het centrum van Meppel werd tussen 1910 en 1939 een aantal straten aangelegd die verwezen naar de Indische Archipel. Deze straten vallen ruwweg op te splitsen in twee delen, de Oude Indische Buurt en de Indische Buurt West. De reden voor deze verdeling valt te herleiden tot het karakter, de bebouwing en de geschiedenis van de buurt zelf.

De bouw van de Oude Indische Buurt

Sinds de demping van de voormalige kikkerpoel ‘De Poele’ in 1898 was de grond ten noorden van Meppel aantrekkelijk geworden voor de bouw van huizen. Op een aantal particuliere initiatieven na was er tot 1908 nog niet veel gebouwd ten noorden van het centrum. De Meppeler Bouwvereniging zag daardoor haar kans schoon om hier arbeiderswoningen te bouwen. In het voorjaar van 1909 kwam de Bouwvereniging met een plan om op de kavels van de familie van Nieuwenhuis het doel van de verenging te verwezenlijken. De bouwvereniging droeg het plan in de zomer van 1910 aan de gemeente. Onder druk van de Woningwet van 1901 zag de gemeenteraad zich genoodzaakt in te stemmen met de bouw van sociale huurwoningen in Meppel. De gemeente voorzag de Meppeler Bouwvereniging van een lening van ƒ 88.000,- voor de realisatie van 55 arbeiderswoningen. Deze woningen werden verdeeld over vier straten en een plein: de Javastraat, Borneostraat, Sumatrastraat en Lombokstraat, en het Javaplein. Hiermee was de Indische Buurt in Meppel geboren.

Het is onduidelijk hoe deze straten aan hun namen zijn gekomen, aangezien documentatie van de straatnamencommissie ontbreekt. De straatnamencommissie sprak in 1928 wel over ‘het voortzetten van het straatnamenbeleid dat belangrijke namen bewaard blijven voor de toekomstige generaties.’ Eén van de mogelijkheden is dat de gemeente een dergelijk beleid ook voerde in 1910.      

De Meppeler Bouwvereniging leverde uiteindelijk al voor de winter van 1911 de eerste huizen op. De woningen waren ontworpen in de simplistische overgangsstijl van de vroege twintigste eeuw door de Meppeler architect H.M. Hulsbergen. Dit valt ook terug te zien in de indeling van de woningen. Op de begane grond was een woonruimte met kleine keuken en wat sanitaire voorzieningen. Op zolder bevonden zich twee slaapkamers zonder bedstee. De huizen hadden geen tuin. Dit zorgde ervoor dat mensen in de zomer op de stoep voor de huizen vertoefden. Hierdoor kreeg de buurt een sterk volkskarakter: het sociale leven speelde zich af op straat.  

De uitbreiding van de Indische Buurt zette zich nog geen vijf jaar later voort. In 1916 werd de tramlijn naar Hijkersmilde voltooid, die de Indische Buurt aan de noordoost kant omsloot. De beklinkerde baan rondom de tramlijn kwam bekend te staan als de Balistraat. In datzelfde jaar stelde de Meppeler Bouwvereniging bij de gemeente een uitbreidingsproject voor. Het plan voorzag de bouw van 165 extra arbeiderswoningen ten noorden van de Balistraat. Door het succes van het eerste bouwproject stemde de gemeenteraad in met de uitbreiding van de buurt. Tussen 1916 en 1919 werden de Billitonstraat, Bankastraat en Riouwstraat opgeleverd in dezelfde bouwstijl zoals H.M. Hulsbergen in 1911 de eerdere woningen had ontworpen. Ook voor deze straatnaambenoemingen ontbreekt de documentatie van de straatnaamcommissie.

Dit is nog maar een klein gedeelte van het complete artikel over de Indische buurten in Meppel dat uiteindelijk in het boek Onze Indische buurten staat.Volg onze website en Facebookpagina Indische buurten voor de verschijningsdatum van dit boek, namelijk tweede helft 2020.

Historische foto's

View the embedded image gallery online at:
https://indischebuurten.nl/buurten/meppel#sigProId4edd4df248

Hedendaagse foto's

View the embedded image gallery online at:
https://indischebuurten.nl/buurten/meppel#sigProIdc8dd1a41d2